Wystawa książek

Patrycja Orzechowska, “Ćwiczenia wzrokowe” (kolaż) z książki „KINDERTURNEN. Alternatywna gimnastyka dziecięca. Zbiór ćwiczeń w 101 odsłonach i 19 rozdziałach”, 2014. Dzięki uprzejmości artystki

Mamy w Polsce ciekawe powiedzenie, że z rodziną najlepiej wychodzi się na zdjęciu. Do tego jedni twierdzą, że dobrze stanąć w środku, aby nas nie wycięto. Inni przeciwnie, że lepiej z boku, by móc w każdej chwili samemu się odciąć. Te śmieszno-gorzkie słowa to tylko fragment ogromnego zbioru skojarzeń związanych z rodziną. Tematem na pierwszy rzut oka prostym i oczywistym, ale w gruncie rzeczy złożonym i niejednoznacznym.

Czas pandemii spowodował konieczność pozostania w domach. Dla jednych był to słodki czas rozkoszowania się zbliżaniem i pogłębianiem więzi z najbliższymi. Dla innych był stanem uwięzienia, rewizji relacji rodzinnych, szukania azylu. Prawdopodobnie powstało i powstaje w tym okresie wyjątkowo dużo zdjęć “domowych” i w nieodległej przyszłości zaowocuje to mnogością realizacji artystycznych.

Niezależnie jednak od miejsca, które chcielibyśmy zająć na rodzinnej fotografii, rodzina to nasz początek. Źródło życia, źródło radości, źródło cierpienia, źródło siły, ale i źródło słabości. A także wielu emocji pomiędzy. Ta złożoność doświadczeń ma swoje odbicie w pracach artystek i artystów korzystających z fotografii. To szczególne medium, jak żadne inne jest związane z czasem. Paradoksalnie jednocześnie podkreśla i umniejsza jego potęgę. W rytmie czasu następują narodziny, dorastanie, starzenie, śmierć. Fotografia ma moc zatrzymania chwili i jej udokumentowania. Daje także możliwości zerwania z rzeczywistością i stworzenia opowieści fikcyjnych, metaforycznych.

Wystawa “Źródło” prezentuje wybór książek fotograficznych z Polski i ze świata, w których twórczynie i twórcy podejmują wątki dotyczące rodziny. Artyści występują tu w różnych rolach – dzieci, rodziców. Opowiadają o przeszłości, teraźniejszości, spoglądają w przyszłość. Dokumentują, sięgają po archiwa, kreują historie. Czasem dzielą się z widzami swoją intymnością, innym razem chłodno analizują zasady wychowania i panujące schematy.

Wprowadzeniem do opowieści może być książka “KINDERTURNEN. Alternatywna gimnastyka dziecięca. Zbiór ćwiczeń w 101 odsłonach i 19 rozdziałach” Patrycji Orzechowskiej. Następnie możemy pójść w różnych kierunkach – stylistycznym, znaczeniowym, czasowym. Znajdują się tu publikacje klasyków opowiadających o swoich rodzicach, jak “Pictures from Home” Larry’ego Sultana, “Rachel, Monique…” Sophie Calle, “Father Photographer” Roberta Franka, czy dziecku, jak niedawno wydana “As It Is” Rinko Kawauchi. Grupę książek ze Skandynawii – “Siggie” Lisbet Nielsen, “Brother | Sister” Elin Høyland, “Close to home” Anny Clarén – łączy dokumentalne wejście w codzienność i prywatność bohaterów. Próbą zrozumienia nieobecnego rodzica są “Autoportret z matką” Karoliny Jonderko, “Wyjedź Zostań” Rafała Siderskiego i “My Father’s Legs” Sary Perović. O życiu małżeńskim opowiada Filip Zawada w “Drewnianych godach”, a o queerowych związkach kobiet – Agata Kalinowska we właśnie wydanej publikacji “Yaga”. Refleksje na temat relacji rodzinnych prezentują artystki w konceptualnych cyklach – Weronika Gęsicka w “Traces”, Joanna Piotrowska we “Frowst” i Aneta Grzeszykowska w “Negative Book”. Książki-notatniki wizualne, które zainspirowało lub którym towarzyszy macierzyństwo, to “KOMCHA” Dominiki Sadowskiej i “Zrosty” Marty Przybyło. “Poród” Krzysztofa Solarewicza i “List do chłopca z latarką” Grzegorza Dembińskiego to dwie opowieści, do których impulsem było doświadczanie ojcostwa, a które skłaniają również do refleksji na temat możliwości poznania siebie i drugiego człowieka.

Mnogość tematów, doświadczeń, artystycznych interpretacji pokazuje siłę i potencjał książek fotograficznych. Dzięki skończonej formie mamy szansę poznać opowieść w dokładnie takiej postaci, jaką zaplanowali artyści i projektanci graficzni. Warto pamiętać, że każdy z nas ma w domu takie książki. To nasze albumy rodzinne z czułością (lub nie) przechowywane przez kolejne pokolenia i wskazywane często jako skarb do uratowania z płonącego domu. Dzięki nim wiemy, jakie wąsy miał pradziadek albo w jakiej sukni brała ślub kuzynka z Chodzieży. Możemy spojrzeć we własną niemowlęcą twarz. “Źródło” jest opowieścią o początku, który, czy tego chcemy czy nie, zostaje z nami do samego końca.

Kuratorka Katarzyna Sagatowska

Książki i autorki/autorzy:

– “As It Is” Rinko Kawauchi

– “Autoportret z matką / Self-portrait with my Mother” Karolina Jonderko

– “Brother | Sister” Elin Høyland

– “Close to home” Anna Clarén

– “Drewniane gody” Filip Zawada

– “Father Photographer” Robert Frank

– “Frowst” Joanna Piotrowska

– “KINDERTURNEN. Alternatywna gimnastyka dziecięca. Zbiór ćwiczeń w 101 odsłonach i 19 rozdziałach” Patrycja Orzechowska

– “KOMCHA” Dominika Sadowska

– “List do chłopca z latarką” Grzegorz Dembiński

– “My Father’s Legs” Sara Perović

– “Negative Book” Aneta Grzeszykowska

– “Pictures from Home” Larry Sultan

– “Poród” Krzysztof Solarewicz

– “Rachel, Monique…” Sophie Calle

– “Siggie” Lisbet Nielsen

– “Traces” Weronika Gęsicka

– “Wyjedź Zostań” Rafał Siderski

– “YAGA” Agata Kalinowska

– “Zrosty” Marta Przybyło

Podziękowania: Maciej Bujko (BWA Wrocław), Beate Cegielska, Grzegorz Dembiński & PIX.HOUSE, Weronika Gęsicka, David Gooding (MACK), Łukasz Gorczyca (Galeria Raster), Karolina Jonderko, Patrycja Orzechowska, Marta Przybyło, Łukasz Rusznica (Galeria Miejsce przy Miejscu), Dominika Sadowska, Rafał Siderski & Anna Sierko-Szymańska (Galeria im. Sleńdzińskich w Białymstoku) oraz Ośrodek Postaw Twórczych (Wrocław) i TIFF Festival

Partner: Galeria Jednostka