Wystawa książek
12 OPOLSKI FESTIWAL FOTOGRAFII

To zestaw książek, w których bardzo różnorodnie traktowane są archiwa fotografii. Bywają przypadkowo odkrywane, bywają zestawiane pod konkretną tezę. Przegląd książek w temacie fotografii i pracy nad archiwami ma nas uczulić na fizyczność zdjęć oraz możliwe strategie zmiany ich kontekstu. Co będzie gdy w archiwa naukowe wejdzie artysta? Co się zdarzy jeśli spojrzymy na obcą nam rodzinę na starym zdjęciu?

Odkrywamy i przepisujemy historię

Najsłynniejsza, a w gruncie rzeczy jedyna całościowa publikacja o historii polskiej fotografii została wydana w 1982 roku (Ignacy Płażewski, pośmiertnie). Potem oczywiście były próby ugryzienia starszej czy nowszej historii, tematycznie, wystawowo, itd. Ale my ciągle tę historię odkrywamy. Bo na przykład ktoś odnajdzie zdjęcia na strychu i okaże się to niesamowitym ouvre ponadprzeciętnego rzemieślnika. Albo pod jednym hasłem wyjmiemy zdjęcia z rozsianych archiwów prywatnych. Albo spojrzymy na nowo w poważne archiwa, wcześniej niedostępne.

Zachwyt „starym”

Albo nostalgia albo ciekawość. Cokolwiek powoduje artystą-badaczem-kuratorem, w efekcie daje zbiór wszechstronny, bogaty, wielowymiarowy. Weźmy na przykład pocztówki z miast PRLu. Wysyła się je do znajomych, rodziny, może kupuje dla siebie w formie pamiątki. Byłam/byłem tu. Pojedyncze i ulotne. Ani wielkiej treści na odwrociu, ani żadne to wielkie i ważne dokumenty. Bywają wyrzucane na śmietnik kilka dekad później. Ale inaczej sytuacja wygląda, gdy te pocztówki mamy zebrane i na nie patrzymy w komplecie. To już większy temat, to już sposoby utrwalania dobrobytu w konkretnym czasie w historii.

Unikalne czasy

Wielokrotnie stykamy się z określeniem „ale to już było”. Kiedyś w historii, ciut inaczej niż teraz, ale generalnie nie ma szans na jakąkolwiek nowość. Odbębniamy swój własny czas w jakiejś normie, a kiedyś historia oceni. Ale ta historia dzieje się przecież na naszych oczach, my w niej uczestniczymy i od nas tylko zależy jak o niej opowiemy. Świadomość tworzenia archiwów „z dzisiaj” to arcyciekawy sposób gromadzenia – słów, obrazów, depesz (choć dziś raczej emaili i zrzutów ekranów), skrawków. Gromadzącym najczęściej przyświeca koncepcja: ‘kiedyś coś z tego opowiem, stworzę, kiedyś pokażę’. A co jeśli archiwum tworzymy zupełnie świadomie, dokładając obraz do obrazu, codziennie, przy każdym wydarzeniu, ważnej myśli?

Wpuścić artystę do archiwum

Sytuacja wymarzona. Badacz pracujący nad archiwum ma oczywiście swoje cele naukowe, potem pisze artykuły, prace, posługuje się językiem hermetycznym. Oczywiście pcha naukę naprzód, ale też nie rzuca świateł na archiwum zwykłemu widzowi. Artysta w archiwum to jak prezent! Wybiera po swojemu, przetwarza, zestawia, dopisuje, zmienia. Mogą powstać z tego dzieła ogromne lub mniejsze serie, cykle, które wychodzą ze swoich czasów, stają się inspiracją do dalszych działań.

Nie wyrzucajmy zdjęć, one świadczą o naszych czasach, więcej niż możemy sobie wyobrazić.

Odkrywamy i przepisujemy historię

1

„Klisze przechowuje się” Stefania Gurdowa, red. Andrzej Kramarz, wyd. Czysty Warsztat, Fundacja Imago Mundi, Muzeum Etnograficzne im.Seweryna Udzieli w Krakowie, Kraków 2008

2

„Augustis 2.0.” Bolesław Augustis, red. Grzegorz Dąbrowski, wyd. Stowarzysznie Edukacji Kulturalnej WIDOK, Białystok 2018

3

„Foto z misiem” Barbara Caillot, Aleksandra Karkowska, wyd. Oficyna Wydawnicza Oryginały, Zakopane 2022

4

“Niwa Foto Arch”, red. Paweł Grześ, wyd. Rada Programowa Tygodnika Niwa, Białystok 2020

5

“Zofia Chomętowska. Albumy fotografki. Entuzjastka 1912-1935. Profesjonalistka 1936-1944. Dokumentalistka 1945. Emigrantka 1946-1981.” red. Karolina Puchała-Rojek, Anna Kotańska, Anna Topolska, wyd. Fundacja Archeologia Fotografii, Warszawa 2016

6

Tomasz Machciński, Album, wyd. Fundacja Tomasza Machcińskiego,

Zachwyt „starym”

7

„Latem w mieście” Mikołaj Długosz, wyd. TV Working Studio, Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, Warszawa 2016

8

„Zdobyć Księżyc”, red. Joanna Kinowska, wyd. Dom Spotkań z Historią, Warszawa 2019

9

“Polskie bieguny. Himalaje ’74, Antarktyda ’77 na fotografiach Mirka Wiśniewskiego”, red. Katarzyna Bańka, Maria Wiśniewska, Sandra Włodarczyk, wyd. Dom Spotkań z Historią, Warszawa 2019

10

“Lux”, red. Marta Przybyło-Ibadullajev, wyd. Fundacja Archeologia Fotografii, Warszawa 2016

11

“Emulsja”, red. Marta Przybyło-Ibadullajev, wyd. Fundacja Archeologia Fotografii, Warszawa 2015

Unikalne czasy

12

“Wszystko od nowa” Anna Beata Bohdziewicz, wyd. Monoplan, Dom Spotkań z Historią, Warszawa 2014

13

„Strajk” Rafał Milach, wyd. Jednostka Gallery, Warszawa 2021

14

“Wyjedź zostań” Rafał Siderski, wyd. Galeria im. Slendzińskich w Białymstoku

15

“Kuba Dąbrowski. Film obyczajowy produkcji polskiej, red. Joanna Kinowska, wyd. Zachęta-Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 2014

Wpuścić artystę do archiwum

16

„Shifters” Marta Bogdańska, wyd. Fundacja Sztuk Wizualnych, Landskrona Foto, Kraków 2021

17

„Fotografie” Zbigniew Libera, red. Łukasz Gorczyca, Michał Kaczyński, Zbigniew Libera, wyd. Fundacja Raster, Warszawa 2012

18

Zofia Chomętowska, Kuba Śwircz, Kuba Dąbrowski, “Amerykanka”, wyd. Fundacja Archeologia Fotografii, Warszawa 2011

19

Edyta Jabłońska, “Shadows #1”, selfpublishing, Kraków 2020

20

How to Look Natural in Photos, Beata Bartecka, Łukasz Rusznica, wyd. Ośrodek Postaw Twórczych (OPT) & Palm* Studios, Wrocław-Londyn 2021

21

Paweł Szypulski, “Pozdrowienia z Auschwitz”, wyd. Fundacja Sztuk Wizualnych, Edition Patrick Frey, Kraków 2015

22

“Weronika Gęsicka, “Traces”, wyd. JEDNOSTKA, Weronika Gęsicka, Maga Sokalska, Warszawa 2017